Tímabær grisjun í Smalaholti

Skógræktarfélag Garðabæjar réðst í víðtæka grisjun á elstu reitunum í skóginum í Smalaholti síðastliðið haust. Verkið var í höndum Einars Jónssonar, Orra Freys Finnbogasonar og Arnars Bjarka Jónssonar en allir hafa þeir áralanga reynslu á þessu sviði, meðal annars hjá Skógrækt ríkisins, Skógræktarfélagi Íslands og úr garðyrkju. Erla Bil Bjarnardóttir, formaður Skógræktarfélags Garðabæjar og fyrrverandi umhverfisstjóri Garðabæjar, hafði yfirumsjón með verkinu.

Mikil grisjunarþörf er í skóginum sem er tæplega 30 ára, ekki síst í stafafurulundum en það er sú tegund sem hefur vaxið einna hraðast og best í holtinu. Verktakar sem unnið hafa fyrir félagið á sumrin hafa flestir grisjað lítillega aðallega meðfram útivistarstígum samhliða öðrum störfum en aldrei hefur verið ráðist í jafnvíðtæka grisjun og nú. Svæðin sem urðu fyrir valinu eru með þeim elstu á svæðinu og liggja frá spennivirki í norðanverðu holtinu, samsíða og undir háspennulínu í átt að Elliðavatnsvegi. Grisjunarsvæðið var ekki samfellt heldur voru teknir fyrir misstórir lundir innan þess eða þar sem mest þörf var talin á grisjun. Jafnframt var klippt frá útivistarstígum þar sem greinar voru farnar að slúta inn á þá.

Skógurinn verður aðgengilegri

Megintilgangur grisjunarinnar er tvíþættur. Í fyrsta lagi stuðlar grisjun að auknu heilbrigði trjáa og skógarins sem heildar. Í of þéttum lundum líða öll trén fyrir þrengslin og baráttan verður hörð um vatn og næringu úr jarðvegi, rótarrými og birtu. Með því að fjarlægja á skipulegan hátt lakari einstaklinga, bætir maður mjög lífsskilyrði hinna sem eftir standa. Í öðru lagi bætir grisjun til muna aðgengi um skóginn og ásýnd hans enda gamlir lundir oft orðnir svo þéttir að erfitt og jafnvel ómögulegt er að fara um þá. Það er til lítils að rækta útivistarskóg ef engin getur farið um hann nema mýs og fuglar.

Smalaholtið er útivistarskógur, þar ægir saman ólíkum trjátegundum í sama lundinum sem getur valdið grisjunarmönnum talsverðum heilabrotum enda liggur ekki alltaf ljóst fyrir hvaða tré á að standa og hvað á að falla. Í þessari grisjun var því megináhersla lögð á að grisja reiti þar sem ein tegund er ríkjandi, annars vegar furureiti og hins vegar lerkireiti. Sums staðar var nóg að kvista upp (fjarlægja neðstu greinar) stafafurur til að opna leið um skóginn en annars staðar þurfti annað hvert tré að fara. Jafnframt var lögð áhersla á að skilja eftir áhugaverða einstaklinga, t.d. skemmtilega vaxin kræklótt lerkitré sem eiga eftir að verða ,,karakterar“ þegar fram líða stundir. Í hefðbundinni nytjaskógrækt væru slík tré umsvifalaust felld en í útivistarskógi eru þau til yndis og lífga upp á skóginn.

Sjálfsáðum plöntum hjálpað

Jafnframt lögðu grisjunarmenn áherslu á að ganga vel frá eftir sig enda skógurinn fjölsóttur af útivistarfólki og leiðinlegt ef hann lítur út eins og þar hafi fallið sprengja. Bolum var raðað í snyrtilegar stæður og greinum í hrúgur sem síðan var gjarnan sagað ofan í til að flýta niðurbroti. Greinar og annað sem féll til við grisjunina var dregið frá mögulegum gönguleiðum og í sumum tilfellum var greinahrúgum komið fyrir í nálægum lúpínuflekkjum. Í norðanverðu holtinu var talsvert um sjálfsáðar stafafurur og ilmreynitré sem voru að koma upp úr lúpínuflekkjum. Samkeppni þessara litlu plantna við lúpínuna getur verið hörð og því var gripið til þess ráðs að dreifa greinum sem féllu til við grisjun í kringum sjálfsáðar plöntur á stöku stað. Með því eru tvær flugur slegnar í einu höggi, greinarnar halda lúpínunni niðri næst plöntunni þannig að hún fær forskot í samkeppninni. Um leið nýtur hún góðs af niturbindingu lúpínunnar auk þess sem niðurbrot greinanna kemur líka til með að bæta jarðvegslífið með tíð og tíma.

Þrátt fyrir að Smalaholt eigi að heita fullplantað býður svæðið enn upp á talsverða möguleika til nýgróðursetninga, bæði vegna þess að víða eru eyður í skóginum auk þess sem hægt er að fara að rækta viðkvæmari trjátegundir í skjóli skógarins sem þegar er vaxinn. Þá gefur grisjun gamalla reita líka tækifæri til að gróðursetja þar skuggþolnar skógarbotnsplöntur til að auka enn á fegurð og fjölbreytileika skógarins.

Þó að skógarhöggið í haust hafi verið víðtækt og gert mikið til þess að opna skóginn og auka heilbrigði trjágróðurs, er ljóst að frekari grisjunar er þörf í Smalaholti. Í raun væri skynsamlegt að grisja skóginn lítillega á hverju ári. Svæðið er gríðarstórt og margir lundir komnir á tíma. Sérlega brýnt er að ráðast í grisjun í lundum þar sem ólíkum trjátegundum ægir saman enda má með markvissum klippingum og grisjun lengja líf og jafnvel bjarga trjám sem annars yrðu undir í baráttunni. Um leið verður skógurinn okkar fallegri og við njótum hans betur.

Lerkireitur Rotary-klúbbsins að lokinni grisjun.

Sjálfsáinn reyniviður í lúpínuflekki. Til að hálpa honum í samkeppni við lúpínuna var gripið

til þess ráðs að raða greinum af furu í kringum hann. Furan sem féll til við grisjunina

heldur lúpínunni niðri og gefur reyniviðnum tækifæri til að vaxa og dafna.